Les Espaces d’Abraxas

Nằm ở trung tâm khu đô thị mới Marne-la-Vallée, Les Espaces d’Abraxas là một tổ hợp kiến trúc mang tính biểu tượng, bao gồm ba khối: Le Théâtre, L’Arc và Le Palacio. Được thiết kế như một “cổng chào” đầy tính hình tượng cho một vùng đất hoàn toàn mới, công trình không chỉ đóng vai trò như một điểm mốc thị giác quan trọng mà còn như một thí nghiệm về hình thái không gian và ngôn ngữ kiến trúc hậu hiện đại. Ba thành phần kiến trúc này, đặt trong một bố cục mang tính chất Baroque – vừa Pháp vừa Địa Trung Hải – đã tạo nên một quảng trường công cộng lớn, nơi hình khối trở thành phông nền cho một đời sống cư trú mang tính trình diễn.

Quảng trường trung tâm được bao bọc bởi Le Théâtre – một khối nhà bán nguyệt, và được “sân khấu hóa” bằng L’Arc – một vòng cung đặt tại trung tâm, làm phông hậu thị giác cho khối nhà thứ ba: Le Palacio. Khác với các khải hoàn môn mang tính biểu tượng lịch sử, L’Arc tại đây chỉ gồm 20 căn hộ trên 9 tầng và được thiết kế để có công năng sử dụng thực tế. Nó trở thành một biểu tượng mang tính lãng mạn nhiều hơn là chiến thắng, nhưng vẫn là trục thị giác định tâm cho toàn bộ tổ hợp.

Le Théâtre được thiết kế như một công trình cư trú hình bán nguyệt với kết cấu khung đều đặn, được nhân bản theo cả phương ngang và dọc. Sự kịch tính của công trình không đến từ các yếu tố trang trí, mà từ bản chất không gian: các cột kính phản chiếu ánh sáng biến đổi liên tục trong ngày, làm cho hình khối trở nên sống động và luôn chuyển hóa. Quảng trường bên trong, hình thức như một nhà hát đô thị, được bao bọc bởi sự lồi nhẹ của khối công trình, tạo cảm giác bảo vệ, thu hút và riêng tư – hoàn toàn trái ngược với quy mô tượng đài của công trình từ bên ngoài.

Khối nhà này bao gồm 130 căn hộ, với các trục giao thông đứng phục vụ hai căn mỗi tầng, tạo ra một cảm giác gần gũi và có tính cá nhân cao. Các căn hộ được bố trí xuyên suốt khối nhà: một bên là không gian sinh hoạt chung gồm bếp, ăn và khách, bên còn lại là phòng ngủ và phòng tắm. Ở các tầng trên, các căn hộ mở ra ban công riêng nhìn xuống quảng trường trung tâm, tăng thêm tính chất sân khấu và mối liên kết thị giác giữa không gian riêng tư và cộng đồng.

Le Palacio là khối công trình cao nhất và đông dân nhất, cao 18 tầng, với 441 căn hộ – phần lớn là nhà ở xã hội hoặc bán với lãi suất thấp. Tòa nhà được bố cục hình chữ U, với mặt đứng áp dụng lại hệ mô-đun hình chữ X từng xuất hiện trong Walden 7, nhưng thay vì các khối lập phương thấp tầng, ở đây là dạng cao tầng dày đặc với giao thông đứng trung tâm. Một số căn hộ được thiết kế dạng duplex, nhưng tất cả đều mở ra một mặt tiền duy nhất, điều này tuy giúp kiểm soát bố cục nhưng cũng làm giới hạn tính linh hoạt.

Les Espaces d’Abraxas là một tổ hợp giàu chất hình tượng và lịch sử. Những hình thức cổ điển – vốn có nền tảng sâu sắc trong văn hóa kiến trúc Pháp – được tái sử dụng và biến đổi bằng các thao tác hình khối hiện đại. Nhiều chi tiết trong bố cục mang tính chất tham chiếu rõ rệt đến Boullée, Ledoux, Gaudí, Lequeu, đặc biệt là trong cách xử lý hệ diềm mái, phù điêu và tỷ lệ hình học mang phong cách Pháp vốn nghiêm cẩn nhưng được làm gián đoạn bằng biến hình khối tích cực.

Toàn bộ tổ hợp được xây dựng bằng các tấm bê tông đúc sẵn, không phải dạng panel lưới mà là các khối cắt tự do, ghép lại sao cho gần như không thấy mạch nối. Vật liệu là hỗn hợp xi măng trắng và xám, cát và oxit tạo ra các tông màu tự nhiên – vàng nhạt, lam tím – gần với đá tự nhiên nhưng mang sắc thái đương đại. Tư duy sử dụng vật liệu ở đây là sự tìm kiếm lại phẩm chất của đá: vững chắc về cấu trúc, gợi nhớ về lịch sử, đồng thời phù hợp với một ngữ cảnh đô thị hoàn toàn mới.

Dự án là minh chứng cho một cách tiếp cận kiến trúc đầy tham vọng: kết hợp nhà ở xã hội với không gian tượng đài, hòa trộn biểu tượng văn hóa với chức năng ở, và kiến tạo một loại sân khấu cộng đồng nơi kiến trúc – như trong một vở diễn – vừa là bối cảnh, vừa là nhân vật chính. Không ngạc nhiên khi công trình này được lựa chọn làm bối cảnh cho những bộ phim như Brazil hay The Hunger Games – bởi Les Espaces d’Abraxas, ở mọi khía cạnh, đều là một sân khấu có thật của những thế giới tưởng tượng, giàu ẩn dụ và luôn mang tính chính trị.

---