Trong hơn một thập kỷ thực hành thiết kế, kiến trúc sư Nguyễn Hồng Quang cùng Toob Studio đã theo đuổi một hành trình bền bỉ, tập trung vào nhà ở đô thị như một điểm xuất phát để tìm kiếm ngôn ngữ kiến trúc riêng. Không chỉ nhìn nhận ngôi nhà như một cấu trúc vật chất, Toob tiếp cận nhà ở như một hệ sinh thái sống, nơi các khoảng trống, sự kết nối và yếu tố tự nhiên trở thành chất liệu chính để định hình trải nghiệm cư trú. Năm dự án được chọn lọc trong REPLY – Những thanh âm bình dị là kết quả của quá trình quan sát, thử nghiệm và đúc kết, đồng thời cũng là lời mời đối thoại với cộng đồng về khả năng tái định nghĩa không gian sống giữa bối cảnh đô thị Việt Nam đang thay đổi nhanh chóng.
Nhân dịp ra mắt REPLY, chúng tôi có dịp trò chuyện cùng kiến trúc sư Nguyễn Hồng Quang để lắng nghe những chia sẻ về lý do xuất bản cuốn sách, lựa chọn nhà phố làm đối tượng nghiên cứu, cũng như quan điểm của anh về vai trò của những khoảng trống trong kiến trúc nhà ở. Câu chuyện không chỉ xoay quanh những kỹ thuật hay giải pháp thiết kế, mà còn mở rộng sang cách kiến trúc có thể khơi gợi sự gắn kết giữa con người, cả trong phạm vi gia đình lẫn cộng đồng và trả lời những câu hỏi lớn về chất lượng sống trong đô thị đương đại.
Vì sao các anh quyết định xuất bản cuốn sách “Reply”?
Nguyễn Hồng Quang (NHQ): 10 năm thực hành nghề chưa phải là một hành trình đủ dài, nhưng quãng thời gian liên tục này đã giúp chúng tôi hình thành nên những suy nghĩ nhất quán trong lĩnh vực thiết kế “Kiến trúc nhà Ở”.
Chúng tôi không phải đơn vị xuất bản cuốn sách này, tác giả cuốn sách là người đã có hơn một thập kỉ đồng hành cùng văn phòng, còn chúng tôi là đơn vị hỗ trợ, cung cấp tư liệu và làm rõ hơn nữa những thắc mắc của tác giả. Thông qua lăng kính độc lập của tác giả, chúng tôi cũng có cơ hội nhìn lại công việc của mình rõ ràng hơn.
Ban biên tập sách muốn chia sẻ điều này đến với mọi người, không chỉ trong giới kiến trúc sư, để cùng nhau đóng góp và xây dựng thêm những góc nhìn mới mẻ cho đô thị nơi ta đang sinh sống và làm việc, đặc biệt là những chủ đầu tư (trẻ), đang có nhu cầu tìm hiểu kiến trúc.
Vì sao ban biên tập lại chọn nhà phố làm đối tượng nghiên cứu trong sách?
NHQ: Hầu hết văn phòng kiến trúc Việt Nam thường khởi nghiệp với nhà ở, đặc biệt là nhà phố. Vì nhà phố vừa phổ biến trong đô thị, vừa đại diện cho đơn vị ở cơ bản của gia đình Việt.
Cấu trúc nhà phố phản ánh sự chuyển dịch văn hóa từ nhà vườn truyền thống sang đối mặt với đô thị hóa. Việc thiết kế nhà phố là một thử thách đặc biệt vì nó gợi mở nhiều vấn đề như khả năng thích ứng với đời sống thay đổi qua các thế hệ, tính linh hoạt của công năng, khả năng sinh lời trong tương lai và cách tương tác với bổi cảnh xung quanh.
Ngoài ra nhà phố còn là một “cơ hội” dễ tiếp cận cho các kiến trúc sư, vì không cần phải một nguồn lực quá lớn từ con người, kinh tế và thời gian để có thể xây dựng nên một ngôi nhà trong điều kiện ngày nay. Đó là lí do chúng tôi dù đang làm đa dạng các thể loại công trình khác, nhưng đặc biệt đối với lĩnh vực thiết kế nhà ở, vẫn luôn là một tiềm năng để chúng tôi tìm kiếm khả năng sáng tạo của chính mình trong Kiến trúc.
Những hạn chế của kiến trúc nhà phố hiện nay là gì?
NQH: Nhà phố hiện đại, hay nhà ống, là sản phẩm tất yếu của quá trình chia tách, chia nhỏ đất đai và tăng dân ở đô thị. Từ những ngôi nhà vườn linh hoạt, giàu tương tác, chúng ta chứng kiến sự biến đổi thành nhà ống cao tầng, chồng chéo chức năng, thiếu không gian chung, ẩm thấp và bí bức. Không gian ở đóng khung, khó linh hoạt, và do phát triển theo chiều cao dẫn tới sự tách biệt và làm giảm khả năng kết nối các thành viên trong gia đình.
Không gian ở bị đóng khung, không còn linh hoạt, dẫn đến việc mỗi thành viên trong gia đình bị tách biệt. Thực tế cho thấy kể cả khi diện tích một sàn có tới 100m2, đôi khi các chủ nhà vẫn cứ cảm thấy thiếu không gian ở. Câu hỏi đặt ra là tại sao luôn thiếu mà không phải là đủ hay thừa? Có phải do đời sống hiện đại đã khiến chúng ta đòi hỏi quá nhiều chức năng cho sự riêng tư tuyệt đối hay không?
Vai trò của những “khoảng trống” trong thiết kế nhà ở của TOOB?
NHQ: “Khoảng trống” là những không gian không được định danh chức năng từ trước. Hôm nay là phòng trà, ngày mai là chỗ chơi của trẻ con. Các khoảng trống này tạo nên không gian linh hoạt, thích ứng với đời sống thay đổi, và cảm xúc của con người. Và để các khoảng không gian trống này có giá trị, chúng tôi thêm vào đó một số kết nối với “tự nhiên” như ánh nắng, gió, cung cấp các nền tảng để dễ dàng linh hoạt cho sử dụng.
Việc tôn trọng khả năng tự định hình chức năng trong quá trình ở, đã mở ra những quan sát trải nghiệm thú vị cho chúng tôi và cả những thành viên trong gia đình. Chính những khoảng trống này có lẽ đã góp phần làm tăng giá trị và chất lượng sống trong không gian Ở của một đô thị đang bị nén dần ngày nay.
Đối với kiến trúc sư trẻ, anh muốn gửi gắm gì qua cuốn sách này?
NHQ: Các bạn trẻ không cần đi tìm những đề tài quá cao siêu. Ngôi nhà đơn giản, dễ dàng tiếp cận, nhưng chính là nơi để bắt đầu suy nghĩ sâu sắc. Nhà ở không đơn thuần là một tồn tại vật lí, mà chúng chứa đựng những không gian sống có khả năng chuyển động cùng với sự phát triển của con người. Vì thế sẽ cần nhiều hơn những quan sát, những trải nghiệm để cùng nhau tạo nên những giá trị sống tích cực cho những thay đổi lớn trong đô thị ngày nay.
“Reply” không chỉ là tên sách, mà là cách chúng tôi hồi đáp với xã hội qua thiết kế nhà ở. Đó cũng chính là triết lý khi chúng tôi sáng lập TOOB Studio: một ngôi nhà không chỉ là chỗ ở, mà là nơi con người giao tiếp với xã hội, hàng xóm và thế giới xung quanh.
Trân trọng cảm ơn anh!
Trong bối cảnh đô thị Việt Nam đang ngày càng nén chặt, REPLY không chỉ dành cho giới kiến trúc sư, mà còn hướng tới bất kỳ ai quan tâm đến cách tổ chức không gian sống. Cuốn sách gợi mở rằng, đôi khi “sự đủ đầy” không đến từ việc lấp kín mọi khoảng trống, mà từ việc để dành không gian cho tương lai, cho những thay đổi của con người, và cho những điều chưa định hình nhưng luôn tiềm ẩn khả năng tạo nên giá trị mới.
