Mang Thít

nội dung ANH NGUYÊN
ảnh TRIỆU CHIẾN

Đất Vĩnh Long nằm giữa sông Tiền và Hậu quanh năm phù sa bồi đắp, nguồn cát sông và trữ lượng đất sét dồi dào đã tạo điều kiện để nghề gạch và gốm phát triển, tạo sinh kế cho người dân đôi bờ. Ngoài ra, nhờ hệ thống kênh rạch dày đặc nên giao thông đường thuỷ thuận lợi, gạch đất nung từ các xưởng sản xuất nhanh chóng toả đi khắp Nam Bộ. Từ đầu thế kỉ XIX, gạch sản xuất ở Vĩnh Long đã nức tiếng xa gần, đặc biệt là những sản phẩm ra lò từ Mang Thít.

Đất Mang Thít nằm kế bên sông Cổ Chiên, nơi đây từng là công xưởng sản xuất với hàng ngàn lò gạch có lối kiến trúc vòm.

Gạch gốm Mang Thít có mẫu mã đẹp, chất lượng tốt nhờ nguồn đất sét và kĩ thuật dân gian của ba tộc người Kinh, Hoa và Khmer hợp thành. Các cơ sở sản xuất nằm dọc hai bên bờ kênh Thầy Cai từng một thời tấp nập ghe chở trấu và gạch đi bán khắp xứ.

Ngày trước, hàng tháng mỗi lò nung đem lại lợi nhuận vài lượng vàng cho từng mẻ thành phẩm nhưng khoảng sau những năm 2000, phương thức sản xuất truyền thống không còn đáp ứng được nhu cầu phát triển thực tế cùng tiêu chuẩn môi trường, giá trấu tăng cao cộng với cạnh tranh từ các xưởng sản xuất kiểu mới và gạch không nung khiến nhiều cơ sở truyền thống dần tắt lửa hoặc chuyển qua làm gốm trang trí.

Không ít hộ gia đình đã đập bỏ những lò gạch cũ khiến Mang Thít trù phú trước đây giờ ghé thăm chỉ thấy bóng dáng của một tàn tích. Những lò gạch cũ đang chờ chính sách phù hợp để “hồi sinh’’, bởi nếu tháo dỡ bán theo diện vật liệu san lấp chỉ vài chục triệu đồng, trong khi xây một lò gạch hoàn chỉnh phải tốn 300 – 500 triệu đồng tuỳ đường kính.

Hiện tại, đề án di sản đương đại Mang Thít đã được chính quyền địa phương phê duyệt nhằm trợ giúp mỗi hộ gia đình có thêm kinh phí cải tạo, tu bổ những lò gạch truyền thống để chuyển hướng phục vụ thăm quan du lịch nhưng thực tế vẫn gặp nhiều khó khăn.