Ở vùng nông thôn phía đông bắc thành phố Mexico, tại khu đô thị Los Clubes do Luis Barragán thiết kế và quy hoạch, dự án tư nhân “Cuadra San Cristóbal” được xây dựng, bao gồm nhà ở, chuồng ngựa và các công trình phụ trợ.
Quang cảnh khu bể bơi cho ngựa và nơi ở. Ảnh: Armando Salas Portugal
Chủ đầu tư của dự án là Folke Egerström, một thành viên của Câu lạc bộ Hípico Francés gần đó. “Cuadra San Cristóbal” là nhân tố quan trọng tạo dựng nên bản sắc đặc trưng của khu dân cư mới Los Clubes, gợi nhớ lại hình ảnh về đời sống đồng quê tại vùng ngoại ô thành phố náo nhiệt. Andrés Casillas, một đồng nghiệp, đồng thời là bạn của Barragán, đã cùng ông triển khai thiết kế đồ án này.
Bắt nguồn từ mô hình các trang trại truyền thống, hai kiến trúc sư đã bố trí nhà và chuồng ngựa dọc theo một sân trong rộng rãi, được bao kín bởi các bức tường. Trong sân có điểm nhấn là thác nước, bên cạnh có kho chứa cỏ khô, bãi chăn ngựa và đồng cỏ rộng hơn 2,7 ha. Những nỗ lực đầu tiên nhằm quy hoạch phân khu cho dự án được thực hiện trong khoảng tháng 3 và tháng 4; tổng mặt bằng được hoàn thiện trong khoảng từ tháng 5 đến tháng 7 năm 1966.
Chuồng ngựa và các yếu tố hạ tầng phụ trợ được bố trí gần ranh giới phía bắc khu đất, trong khi nhà ở và các khu phục vụ nằm phần phía nam. Bãi cỏ phía sau chuồng ngựa chiếm phần phía đông khu đất và một bãi chăn thả nhỏ hơn đặt ở phía tây. Khu vực rộng lớn ở phía nam, cạnh cổng vào chính, là đồng cỏ dành cho ngựa con, có đường dẫn thẳng đến Câu lạc bộ Hípico Francés.
Tổng mặt bằng, ghi ngày 16 tháng 12 năm 1966, chính là bản thiết kế cuối cùng, ta thấy trên đó những chú thích của Barragán về thiết kế cảnh quan. Ông trình bày chi tiết về bố trí các cây trồng mới, chủ yếu là tần bì và cây cơm cháy gần ranh giới của khu, từ đó kiểm soát các góc nhìn chính. Việc thi công dự án “Cuadra San Cristóbal” được chia thành hai giai đoạn, đầu tiên là xây dựng chuồng ngựa vào năm 1967 và sau đó là hoàn thiện khu nhà ở vào năm 1968.
Bản phác thảo phối cảnh sân chính của Luis Barragán.
Mặt bằng khái quát có chú thích của Luis Barragán về thiết kế cảnh quan, ngày 16 tháng 12 năm 1966.
Sau khi hoàn thành, các thành phần đa dạng của đồ án đã đưa ra những chỉ dẫn chính xác cho người thăm quan trong việc trải nghiệm không gian và các góc nhìn. Một bức tường dài phủ vữa hồng tạo thành trục bắc-nam của khu đất, chia khu đất thành hai phần : phần hẹp hơn ở phía tây và một khu vực rộng gấp ba lần ở phía đông. Ở phía tây là không gian riêng tư, một dãy phòng ngủ với sân hiên và hồ bơi. Các không gian sinh hoạt chính cũng như khu cưỡi ngựa nằm ở phía đông. Hai cổng hình chữ nhật lớn, cao vừa đủ để người cưỡi ngựa đi qua, tạo thành khoảng mở trên bức tường ngăn, kết nối các khu vực với nhau. Ở trung tâm khu đất, một khoảng sân với dốc thoải được dùng làm hồ bơi cho ngựa. Các mặt bằng và phác thảo ban đầu cho thấy ý tưởng về đường dẫn nước đặt trên các cột chống, nhưng ý tưởng này cuối cùng đã bị loại bỏ, thay thế bằng một bức tường lớn, trên đó, nước đổ ra máng xối ở đầu hồi tạo thành một đài phun nước hoành tráng.
Quang cảnh sân chính và bể bơi cho ngựa. Ảnh: Armando Salas Portugal
Cạnh phía bắc của khu đất được bao bọc bởi mặt tiền cao lớn của kho chứa cỏ khô. Trải dài theo phương ngang và được sơn hồng, nó đứng kề bên một bức tường tím đậm thấp hơn, với cánh cổng kim loại cùng màu. Hai khe dọc trên bức tường giúp thông gió cho kho chứa cỏ khô ở phía sau và ô cửa vuông nho nhỏ ở phía đối diện chiếu sáng cho phòng phục vụ. Với chỉ một vài các khe hở hẹp, bề mặt tối giản của mặt đứng tạo thành phông nền nổi bật cho khoảng sân lớn. Dòng nước ầm ầm đổ ra từ đài phun nước, các tấm đá lát thô ráp trong bể, mặt đất ngả vàng, đồng cỏ xanh tạo thành một tổng thể hài hòa với sự kết hợp ngoạn mục của kết cấu, hình dạng, màu sắc và âm thanh. Barragán và Andrés Casillas đã cùng nhau biến không gian ngoài trời thành một khung cảnh được dàn dựng cẩn thận – nâng cao trải nghiệm về chuyển động, hình khối và nhịp điệu của không gian, dành cho những ai đang sinh sống tại đây và cả những chú ngựa nữa.
Hướng nhìn về khu nhà ở. Ảnh: Armando Salas Portugal
Bức tường chạy từ bắc xuống nam ngăn cách lối vào cùng khu sinh hoạt ở phía đông với dãy phòng ngủ ở phía tây. Tiền sảnh ở trung tâm nhường chỗ cho phòng khách và phòng ăn thông nhau. Nằm giữa hai bức tường, một cầu thang dẫn lên tầng trên, đến studio lớn mở ra sân thượng. Từ nhà bếp, có một cầu thang riêng dẫn đến các khu phục vụ và phụ trợ.
Sân chính của công trình. Ảnh: Armando Salas Portugal
Thiết kế mang tính biểu tượng nghiêm trang nhưng lại đầy màu sắc của dự án “Cuadra San Cristóbal” dựa trên nguyên tắc về công năng và thẩm mỹ của Chủ nghĩa Hiện đại. Đồng thời, nó gợi lên cảnh quan vùng nông thôn Mexico với các trang trại và đồn điền, được chắt lọc qua ký ức của bản thân Barragán và cách diễn giải sáng tạo của ông.
Ảnh: Armando Salas Portugal
Armando Salas Portugal được Barragán ủy quyền để chụp những bức ảnh về dự án. Ông đã chụp riêng hai bộ ảnh: một bộ đen trắng tập trung vào hình dạng, hình khối và bóng đổ, bộ thứ hai ghi lại sự phong phú gợi cảm của kết cấu và màu sắc. Những bức ảnh ông chụp cho thấy một khung cảnh dường như tách biệt khỏi thế giới hiện thực, hiện đại với các trang bị đương đại, nơi diễn ra các nghi thức chăn nuôi và huấn luyện ngựa xưa kia. Ở nơi yên bình và khắc nghiệt này, thời gian dường như đứng yên, khu đô thị bao quanh cũng biến mất.
Ảnh: Armando Salas Portugal
Tính chất biểu tượng của đồ án ngay lập tức thể hiện rõ sau khi công trình được hoàn thành. “Cuadra San Cristóbal” bắt đầu thu hút các vị khách đến thăm quan và những người hâm mộ kiến trúc sư từ Mexico và nước ngoài. Trong đó, có một số là nhiếp ảnh gia nổi tiếng, những bức ảnh của họ cũng nằm trong kho lưu trữ tư liệu về Barragán.
Ảnh: Armando Salas Portugal
Cùng với những bức ảnh của Armando Salas Portugal, những tài liệu này minh chứng cho khung cảnh vốn có của khu vực. Hiện nay, chúng trở nên quan trọng hơn, bởi môi trường xung quanh đã thay đổi rất nhiều, ngay cả khi bản thân công trình vẫn được vị chủ nhân giữ gìn cẩn thận. Những cánh đồng cỏ khô ở phía tây và trường đua ngựa của Câu lạc bộ Hípico Francés ở phía đông đều đã biến mất. Các tòa nhà mới đã xóa đi mọi dấu vết về khung cảnh thanh bình từng được xem là một phần của đồ án theo như mong đợi của Barragán.
Nguồn
Barragán Foundation
Biên tập
Thuỳ Linh
