Những khối tháp vệ tinh là công trình biểu tượng quốc gia gồm năm khối lăng trụ bê tông thẳng đứng án ngữ lối vào phía nam Đô thị vệ tinh. Đây là một trong những khu đô thị mới đầu tiên được xây dựng và phát triển bên ngoài ranh giới hành chính của Đặc khu Liên bang thành phố Mexico. Tác phẩm vĩ đại này sớm được thừa nhận là một thành tựu lớn của Luis Barragán và được cộng đồng quốc tế công nhận rộng rãi.
Quang cảnh các tòa tháp với bảng màu thay đổi được áp dụng vào cuối những năm 1950. Ảnh: Armando Salas Portugal
Quy hoạch tổng thể sơ bộ cho Ciudad Satélite, đề thời gian tháng 5 năm 1956, được lưu giữ trong Kho lưu trữ Barragán.
Tới thời điểm hiện tại, cụm tháp đã trở thành công trình biểu tượng của thủ đô, tuy nhiên cảnh quan đô thị và bùng binh hình ô-van nơi khối kiến trúc được xây dựng đã thay đổi rất nhiều, hiệu ứng thị giác vốn có của đồ án theo đó bị thay đổi theo.
Vào năm 1954, khi một chính sách nhằm ngăn chặn sự gia tăng mật độ của Đặc khu Liên bang thành phố Mexico được ban hành, văn phòng chuyên về các đồ án quy hoạch có tên Mario Pani đã thực hiện dự án quy hoạch Đô thị vệ tinh. Dự án kết nối trực tiếp với đường cao tốc Mexico City – Querétaro, đây là một trong những tuyến đường chính đi từ thủ đô về phía đông bắc. Khu định cư mới với diện tích khoảng 800 ha dự kiến đón tiếp 150.000 – 200.000 người được hình thành như một thực thể đô thị tự trị với cơ sở hạ tầng đường bộ hạn chế các nút giao thông và đèn báo để tạo điều kiện thuận lợi cho lưu thông cơ giới. Pani đã mời Barragán tham gia vào dự án này.
Trọng tâm của nhiệm vụ thiết kế là tạo ra một điểm nhấn thị giác ấn tượng cho chiến dịch quảng bá dự án và tạo ra một cột mốc dễ nhận diện từ đường cao tốc. Barragán đã mời bạn của ông, nghệ sĩ Mathias Goeritz, cùng tham gia vào dự án. Cả hai về sau cùng thống nhất ý tưởng một công trình biểu tượng đô thị với một hình dáng mới, thiên về hướng trừu tượng.
Đầu năm 1957, một tập hợp các hình khối thẳng đứng dần hình thành. Theo tuyên bố của cả Barragán và Goeritz thì ý tưởng này được lấy cảm hứng từ hai hình ảnh nguyên mẫu – thị trấn Tuscan ở San Gimignano với những ngôi nhà tháp trung cổ và quận Manhattan của New York với những tòa nhà chọc trời hiện đại. Việc phát triển ý tưởng sơ bộ trên đã cho ra đời phương án thiết kế cuối cùng bao gồm năm tòa tháp có hình lăng trụ tam giác, cao khoảng 37 đến 57 mét. Cách phối hợp màu sắc cũng được nghiên cứu từ những bản phác thảo đầu tiên và ý tưởng thiết kế sơ bộ, sau đó là nhiều thử nghiệm trên mô hình không gian ba chiều. Bố cục màu sắc ban đầu được thực hiện vào những tháng đầu năm 1958 cho thấy tương phản giữa ba tòa tháp màu trắng với một tòa tháp màu cam và một tòa tháp khác màu vàng. Sau đó, một trong ba khối lăng trụ trắng được đổi thành màu xanh lam. Công trình một lần nữa được sơn sửa vào năm 1967, lần này chỉ với màu cam sáng và vàng.
Mô hình Torres de Satélite (1957) với bảng màu gốc. Ảnh: Armando Salas Portugal
Ảnh chụp từ trên không của Ciudad Satélite đang được xây dựng với các tòa tháp đã hoàn thành, ngày 6 tháng 6 năm 1958. Bản in ảnh được bảo quản trong Kho lưu trữ Barragán. Ảnh: Compañía Mexicana Aerofoto © Fundación ICA, Mexico city
Một số bức ảnh chụp từ trên không vào cuối năm 1957 và tháng 6 năm 1958 cho thấy những khối lăng trụ bằng bê tông trần đứng sừng sững giữa bùng binh rộng lớn ở trung tâm xa lộ, bao quanh là những con đường còn chưa được hoàn thiện và những bãi đất trống.
Một trong những hiệu ứng mà Barragán và Goeritz theo đuổi trong thiết kế là tạo ra sự thay đổi đa dạng ở từng góc nhìn khác nhau. Với những người đi từ phía nam, bỏ lại thủ đô ở phía sau để tiến vào đường cao tốc, các tòa tháp trông như những lưỡi dao sắc nhọn, càng đến gần, các cạnh sắc nhọn càng hiện ra rõ nét. Ngược lại, khi người ta men theo bùng binh, chúng biến thành những mặt chữ nhật phẳng có tỷ lệ ấn tượng đến không ngờ. Với những người đi vào thành phố từ phía bắc, các khối lăng trụ nổi bật trên nền cảnh quan đô thị giống như một tổ hợp dày đặc những tòa tháp cao, mảnh mai. Tất cả những ấn tượng thị giác tương phản này đọng lại trong tâm trí người xem, gợi lên một hình ảnh đa diện về công trình, mang đậm nét đô thị, vừa kỳ lạ, vừa quen thuộc.
Vào mùa xuân năm 1968, tranh cãi nảy sinh giữa Barragán và Goeritz về vấn đề quyền tác giả, bởi một phần dự án được quảng cáo rất rộng rãi trên toàn cầu như hình ảnh đại diện của thế vận hội Olympic tại thành phố Mexico. Sau khi xuất hiện một số ấn phẩm không nhắc gì đến vai trò của Barragán trong dự án, ông đã viết một bản tường trình để diễn tả lại chi tiết quá trình thiết kế và những đóng góp của mình cho ý tưởng chung. Sau khi công khai, mâu thuẫn đã leo thang trong một loạt các bài báo và phỏng vấn báo chí, trong đó Barragán và Goeritz vẫn giữ quan điểm đối lập của riêng mình. Cuối cùng, tình bạn tốt đẹp giữa họ cũng như quan hệ đối tác nghề nghiệp đã không còn. Sau này, vào tháng 8 năm 1987, tranh chấp gay gắt được giải quyết nhờ người bạn chung Ignacio Díaz Morales. Ông đã yêu cầu Barragán và Goeritz ký vào văn bản chứng thực quyền đồng tác giả. Bất chấp những tranh chấp trên, vẫn còn đó một công trình biểu tượng tối giản và mạnh mẽ, rất tiên tiến vào thời điểm nó được xây dựng. Đó là một sự kết hợp độc đáo giữa nghệ thuật và kiến trúc.
Nguồn
Barragán Foundation
Biên tập
Thuỳ Linh
