Cây thánh giá và quilla. Quilla là một khối lăng trụ tam giác, tạo thành bởi hai bức tường giao nhau theo một góc nhọn, phần sống thuyền khiến không gian bên cạnh rộng hơn, tạo nên bố cục thị giác năng động hướng về phía ban thờ. Ảnh Armando Salas Portugal
Một trong những công trình kiến trúc tiêu biểu của Barragán là Nhà nguyện Tu viện Capuchin. Quá trình thiết kế và xây dựng dự án kéo dài hơn 6 năm, phản ánh cách làm việc tỉ mỉ, chắt lọc đến từng chi tiết của vị kiến trúc sư.
Cuối mùa hè năm 1954, kiến trúc sư Luis Barragán đã nhận thiết kế đồng thời tham gia đóng góp hỗ trợ tài chính để xây dựng nhà nguyện cho dòng tu “Clarisas Capuchinas Sacramentarias del Purísimo Corazón de María”. Cộng đồng tôn giáo này có trụ sở ở Tlalpan, một ngôi làng phía Nam thành phố Mexico, hiện đã nằm trong khu vực bị đô thị hóa của thành phố. Nhiệm vụ thiết kế tổ chức lại tòa nhà thuộc địa hiện có và các khu phụ, xây dựng nhà nguyện mới và phần mở rộng của tu viện ở phía sau.
Công trình thuộc địa cũ nằm ở mặt trước mảnh đất có kích thước 27 x 90 mét. Đề xuất đầu tiên của kiến trúc sư là kết hợp hai cánh nhà dọc nằm trải dài theo cạnh bên khu đất, phối hợp với khối nhà ngang của nhà nguyện và phòng ăn để tạo thành hai sân trong có vườn. Khu trồng rau nằm ở phía Nam của mảnh đất. Barragán tiếp tục sửa đổi hướng của nhà nguyện bằng việc chuyển vị trí lối vào và hệ thống đường giao thông, đồng thời lát đá cho sân vườn. Lòng nhà nguyện với mặt bằng hình chữ nhật được mở rộng sang bên nhờ một không gian liền kề, một phần bị che đi bởi một bức tường. Khi cân nhắc lại về thiết kế mặt bằng, Barragán đã biến bức tường này thành một yếu tố thị giác đơn giản nhưng tinh tế được gọi là quilla (sống thuyền).
Mặt bằng tầng trệt của tu viện.
Mặt cắt của tu viện.
Khu vực bàn thờ. Ảnh: Armando Salas Portugal
Barragán tiếp tục chắt lọc từng chi tiết và điều chỉnh thiết kế trong quá trình xây dựng. Nhà nguyện được dâng cho Chúa vào ngày chủ nhật 24 tháng 4 năm 1960. Ngoài ra, các chi tiết và yếu tố thiết kế khác được thực hiện và hoàn thành vào khoảng năm 1963. Barragán dựa vào lời khuyên của các nghệ sĩ như Jesús “Chucho” Reyes, người có chung mối quan tâm sâu sắc đến nghệ thuật tôn giáo như ông và Mathias Goeritz, người đã thiết kế một số nội thất chính của nhà nguyện, đặc biệt là cửa sổ kính màu cao vút ở không gian cạnh bên.
Khu vực ban thờ nghiêm trang với bộ ba tranh gỗ gắn cố định vào tường là tâm điểm của không gian nghi thức tế lễ, được phủ bằng vàng lá để phản chiếu ánh sáng từ cửa sổ cung thánh đường. Bàn thờ hình hộp làm bằng bê tông nguyên khối, mặt trước gắn một tấm gỗ dát vàng. Vị trí bàn thờ, theo chỉ dẫn nghi lễ mới của Công đồng Vatican II, được đẩy về phía trước để gần với giáo dân hơn. Ánh sáng phản chiếu rực rỡ qua lớp kính vàng của ô cửa sổ bên cạnh làm tăng thêm sắc cam huyền ảo của các bức tường xung quanh. Bầu không khí thiêng liêng này nhấn mạnh sự huyền bí của cây thánh giá đặt ở giữa điện và không gian bên cánh nhà nguyện. Cùng lớp sơn đồng màu với các bức tường, cây thánh giá dường như ẩn chìm vào không gian, và chỉ hiện ra khi có ánh sáng chiếu vào.
Sàn nhà, các hàng ghế và phòng xưng tội cũng như cửa sổ và cửa ra vào đều được làm bằng gỗ ván thông phủ véc-ni. Tất cả đồ nội thất, được chính Barragán thiết kế và sau đó, tạo tác bởi những người thợ mộc bậc thầy có chung phong cách tối giản. Rõ ràng, chúng được lấy cảm hứng từ nguyên tắc khắc khổ của dòng tu Phanxicô.
Hướng nhìn bên ngoài sân. Ảnh: Armando Salas Portugal
Sân lát đá nham thạch dẫn vào nhà nguyện. Bức tường cao bên ngoài trát vôi trắng với hình khắc nổi cây thánh giá. Ở phía đối diện, một đài phun nước hình hộp bằng bê tông sơn đen dựa lưng vào bức tường lưới màu vàng. Nước mấp mé mặt bể, phản chiếu tấm lưới và những bông hoa giấy có màu sắc tươi sáng leo dọc theo bức tường.
Hướng nhìn bên ngoài sân. Ảnh: Armando Salas Portugal
Khu sinh hoạt chung được bố trí ở phía sau, gồm có nhà bếp và phòng ăn ở tầng trệt. Ở tầng trên, qua ban công dài, có thể tiếp cận với các không gian ban đầu vốn là phòng ngủ tập thể nhưng sau đó được chuyển thành không gian làm việc.
Khu vực ban thờ. Ảnh: Armando Salas Portugal
Vai trò không mấy thông thường của Barragán, với tư cách là kiến trúc sư kiêm luôn nhà tài trợ đã cho ông quyền tự do can thiệp vào hầu hết mọi khía cạnh khác nhau của dự án. Ngoài việc lên ý tưởng cho nội thất và lựa chọn bộ đồ ăn, ông còn thiết kế khăn trải bàn cho ban thờ bằng vải lanh thô cũng như áo lễ và áo choàng vải len. Dự án này được xem như một tác phẩm nghệ thuật tổng hợp, một tầm nhìn toàn diện và nhất quán về thẩm mỹ kiến trúc tôn giáo đương đại.
Quang cảnh trong sân. Ảnh: Armando Salas Portugal
Cây thánh giá đứng tự do trong phòng ăn.. Ảnh: Armando Salas Portugal
Việc hoàn thành nhà nguyện đã thỏa mãn mong muốn của Barragán trong việc tích hợp hài hòa nghệ thuật thị giác. Cho đến ngày nay, sự siêu việt của Nhà nguyện Tu viện Capuchin vẫn luôn hiện rõ, nhờ nỗ lực của các nữ tu, những người vẫn tiếp tục trông nom tuyệt tác về đức tin và kiến trúc này.
Nguồn
Barragán Foundation
Biên dịch
Thuỳ Linh
