Trần Ngọc Linh

Anh có thể chia sẻ vì sao anh chọn nghề kiến trúc sư?

Hồi phổ thông, ngày đó tôi cùng một vài người bạn đi học vẽ, ban đầu chỉ rủ nhau học cho biết, tôi thấy việc ngồi vẽ chì mỗi tuần ba buổi thực sự rất thú vị. Ở chỗ học, tôi thấy và gặp nhiều người tới luyện vẽ để thi kiến trúc. Hết phổ thông, tôi cũng đăng ký rồi thi đỗ Đại học Kiến trúc Hà Nội. Sau khi ra trường tôi làm nghề đến tận bây giờ.

Con đường đến với kiến trúc của tôi khá cơ bản. Từ sở thích và niềm vui khi được vẽ, rồi đào tạo chuyên ngành và thực hành nghề nghiệp.

Hiện tại ngoài kiến trúc anh có mối quan tâm nào khác?

Tôi thích khám phá cuộc sống, yêu thiên nhiên, tìm hiểu lịch sử và văn hoá vì vậy tôi tìm cách kết hợp các điều này song song với việc thực hành kiến trúc. Mọi thứ đều bổ trợ cho nhau và kết tụ lại trong kiến trúc rất nhiều, là hiển thị tự nhiên của tất cả những mối quan tâm khác trong tôi dù chúng không liên quan đến kiến trúc.

Ai là người truyền cảm hứng cho anh làm kiến trúc?

Không có một cái tên cụ thể nào cả đối với cá nhân tôi. Những ngày đầu khi bước chân vào con đường này, tôi thực sự không biết nhiều lắm về những nhân vật làm nên kiến trúc Việt Nam và thế giới. Tôi dành nhiều thời gian quan sát hồi còn đi học và trong góc nhìn ngày đó của mình, tôi ít thấy ai đam mê hay ánh lên niềm hạnh phúc khi theo đuổi công việc này. Nhưng càng về sau, tôi được gặp gỡ nhiều người mang lại chút ảnh hưởng về suy nghĩ nghề nghiệp mà chúng tôi đang cùng theo đuổi. Tôi thấy niềm vui và hạnh phúc của họ khi có dịp ghé thăm mỗi công trình. Điều này dần hình thành cảm hứng trong tôi, từng chút một.

Có lẽ việc ít bị chi phối bởi tên tuổi của những kiến trúc sư nổi tiếng là một điều thú vị, giúp cho cách vẽ của mình tránh bị ảnh hưởng. Và khi chăm chỉ quan sát, giao tiếp với những người làm nghề quanh mình mỗi ngày, tôi lại học được nhiều hơn từ thực tế.

Anh hãy chia sẻ về giai đoạn đầu khi thực hành thiết kế kiến trúc? Công trình đầu tiên anh thực hiện là gì?

Cũng như bao kiến trúc sư trẻ khi đang theo học và sau khi tốt nghiệp, ban đầu tôi làm việc tại một văn phòng nhỏ, sau đó tới thực hành ở những văn phòng có quy mô lớn hơn. Ra trường, tôi từng có thời gian làm việc cả trong các công ty thiết kế Nhà nước và công ty có yếu tố nước ngoài. Được một thời gian, tôi nghỉ và mở văn phòng riêng.

Mình cứ làm theo suy nghĩ và cảm nhận của bản thân, mỗi giai đoạn đều có những trải nghiệm rất thú vị đan xen với suy nghĩ về tương lai làm nghề lâu dài, cứ đi mãi rồi cùng thành đường.

Dự án đầu tiên tôi được tham gia đó là giai đoạn những năm cuối đại học, đó là một khu nghỉ dưỡng ở Tam Đảo. Ngày khánh thành công trình này rất có ý nghĩa vì đó là một bước trải nghiệm thực sự quan trọng của bản thân khi chứng kiến sản phẩm hình thành từ nét vẽ đến khi đi vào vận hành. Ý nghĩa từ việc một công trình được xây thực tế, theo tôi luôn là cảm xúc rất thú vị với mỗi kiến trúc sư, ở bất cứ quy mô nào.

Thời gian đầu của Idee như thế nào? Mọi thứ có tới dễ dàng như anh nghĩ?

Thực tế từ trước năm 2011, những cộng sự ở Idee và tôi đã từng làm việc với nhau thông qua vài dự án. Chúng tôi là những người bạn trong cả cuộc sống lẫn công việc nên khi bắt tay cùng mở văn phòng, chúng tôi thấy tin tưởng nhau và luôn cố gắng vì mục tiêu chung.

Những ngày đầu, chúng tôi thực sự không nghĩ tới điều gì đó lớn lao, công việc khá ít nên mình chỉ mong có việc để được vẽ, được thể hiện khả năng của văn phòng. Ngày đó quả thực khó khăn nhưng vui, chúng tôi chia sẻ với nhau từng chút một để được làm nghề.

Anh nghĩ sao về kiến trúc Việt Nam ở thời điểm hiện tại?

Được hành nghề trong giai đoạn này, tôi cũng như anh em ở văn phòng thấy khá may mắn. Đây là giai đoạn thuận lợi để làm kiến trúc nhìn từ góc độ nhu cầu xã hội, nhu cầu thưởng thức, nhu cầu sống và mong muốn nâng cao chất lượng cuộc sống.

Nhiều chủ đầu tư thời điểm này rất cởi mở, họ trẻ và có điều kiện để cùng kiến trúc sư thực hiện những công trình mới, thử nghiệm nhiều góc nhìn và vật liệu mới. Môi trường làm nghề cũng năng động và dễ dàng chia sẻ hơn. Kiến trúc sư trong nghề cũng có nhiều cơ hội để gặp gỡ và trao đổi nghề nghiệp. Tiếp cận kiến trúc thế giới giờ không còn là điều chỉ có trên sách vở khi Internet đang từng ngày kết nối chúng ta với quốc tế.

10 năm trở lại đây, anh nghĩ thế nào về các chủ đầu tư tại Việt Nam? Họ có tác động thế nào tới kiến trúc và kiến trúc sư?

Như đã đề cập ở trên, chủ đầu tư tại Việt Nam giờ đã có sự cải thiện lớn cả về chất và lượng. Nền tảng văn hoá và kinh tế của họ đều tốt nên chủ đầu tư có cơ hội được tiếp cận với nhiều công trình kiến trúc, họ hiểu được công việc kiến trúc nhiều hơn xưa. Họ đề cao giá trị thẩm mỹ ngang, thậm chỉ hơn yếu tố kinh tế. Suy nghĩ ăn chắc mặc bền giờ đã dần chuyển sang quan điểm ăn ngon mặc đẹp. Vì vậy họ cởi mở, tôn trọng và lắng nghe ý kiến của kiến trúc sư hơn. Họ ít nhiều đang góp phần thúc đẩy và hỗ trợ hoạt động kiến trúc thời điểm này hướng tới gần hơn các mục tiêu và giá trị tốt đẹp.

Tích cực có song những hạn chế vẫn còn tồn tại, tôi thấy 10 năm qua có không ít chủ đầu tư vẫn chú trọng đến yếu tố khoe mẽ trong kiến trúc, nhiều khi đặt mục tiêu lợi nhuận lên trên các hệ quả về sau. Nếu kiến trúc sư không để ý, sẽ dễ bị cuốn theo dòng chảy này. Họ có thể có một vài công trình, nhưng tác hại để lại lâu dài thì khó có thể bù đắp. Cần phải tỉnh táo!

Khi bắt đầu một dự án kiến trúc, điều anh quan tâm nhất là gì?

Tôi quan tâm nhất là cảm nhận ban đầu của mình về dự án, bằng nhiều cách khác nhau như việc tiếp xúc với chủ đầu tư và lắng nghe chia sẻ từ họ hoặc sự hình thành những ý tưởng khi kiểm tra thực địa.

Trực giác rất quan trọng khi làm kiến trúc. Sau các bước phân tích và nghiên cứu dữ liệu, tôi thường nghĩ đến những cảm giác ban đầu khi nhìn vào bản vẽ, hồ sơ thiết kế và mô hình. Đôi khi có vài cảm nhận khác, ý tưởng khác hình thành trong thời điểm này.

Điểm chung của những công trình kiến trúc Idee đã thực hiện thời gian qua là gì?

Chúng tôi yêu thích thiên nhiên, ánh sáng, khí trời và yếu tố cảnh quan. Vì thế Idee yêu thích sự phóng khoáng trong thiết kế. Điểm chung của các dự án chúng tôi vẽ đều cố gắng thể hiện được suy nghĩ và góc nhìn này. Mỗi công trình có những khó khăn và thuận lợi khác nhau, cả chủ quan lẫn khách quan nhưng nếu mình kiên định với quan điểm đã đặt ra thì theo một cách tự nhiên nhất, chuỗi công trình của mình sẽ hiển thị và giúp mọi người cảm nhận được suy nghĩ đó.

Nhân nói về chuỗi công trình, chúng tôi thấy chuỗi biệt thự thời gian qua Idee đã và đang thực hiện có bối cảnh khá khác nhau, chúng đều mang vẻ hiện đại và tối giản với không gian mở, vật liệu kính, bê tông. Không nhiều công trình sử dụng vật liệu bản địa, anh có thể chia sẻ góc nhìn về điều này và suy nghĩ của anh về vật liệu địa phương trong kiến trúc?

Như đã nói, mỗi công trình đều có những yêu cầu và bối cảnh khác nhau nhưng chúng tôi cũng gắng quan sát và học hỏi từ vật liệu và kỹ thuật xây dựng bản địa. Điều này giúp tiết kiệm rất nhiều công sức và nguồn lực cho chính công trình nhưng với một số công trình hiện tại Idee đang thực hiện thì chúng tôi chưa chưa có nhiều cơ hội để áp dụng các yếu tố bản địa.

Tôi nghĩ mỗi thời đại, mỗi giai đoạn, yếu tố công nghệ xây dựng trong kiến trúc sẽ phản ánh tính chất của thời kỳ đó. Tác động từ công nghệ, vật liệu hay thời quen sinh hoạt của con người cùng đang biến đổi không ngừng đòi hỏi chúng ta phải thích nghi, nhiều khi phải trải nghiệm để thấy được cái hay, cái dở, cái phù hợp với bản thân mình. Sự kế thừa và tiếp biến luôn song hành với việc thu nhận các yếu tố bên ngoài, kiến trúc hay xây dựng cũng không tránh khỏi điều đó. Tôi thấy việc sử dụng vật liệu không còn phổ biến trong đời sống hiện tại đôi khi gây sự cưỡng ép trong kiến trúc. Tôi muốn chọn lọc và sử dụng những vật liệu, kĩ thuật thi công ở địa phương theo cách mới, phù hợp với ngày nay và với kiến trúc của mình.

Nhà Cam Hải
Tỉnh Khánh Hòa, Việt Nam

Ánh sáng trong công trình quan trọng như thế nào? Cảm nhận của anh về ánh sáng trong các dự án mà mình đã thiết kế?

Nói về ánh sáng thì đó luôn là ưu tiên hàng đầu khi thiết kế không chỉ đối với chúng tôi mà với đại đa số kiến trúc sư khác. Dù ở bất kì địa hình hay dạng khí hậu nào thì tôi đều muốn thấy công trình được tắm trong ánh nắng ấm áp của mùa đông hay dịu dàng dưới những tia nắng lọt qua kẽ lá của mùa hè. Không có ánh sáng, chắc chắn không có kiến trúc.

Chúng tôi nghiên cứu về ánh sáng khá kĩ trong mỗi công trình, luôn là điều kiện tiên quyết để từ đó khai thác thêm các yếu tố quan trọng khác như không gian, vật liệu và chất cảm.

Gần đây, bên cạnh chuỗi biệt thự, tôi thấy Idee đang thực hiện một số dự án nghỉ dưỡng tại Việt Nam. Anh hãy chia sẻ hướng tiếp cận mới này và suy nghĩ của anh khi thiết kế kiến trúc những công trình nghỉ dưỡng.

Bắt nguồn từ tình yêu thiên nhiên, sở thích đi du lịch và ưu dịch chuyển, khi có cơ hội, chúng tôi cũng muốn thử sức trong mảng dự án công trình nghỉ dưỡng. Thực tế hiện tại, Idee đã và đang thực hiện nhiều dự án từ quy mô resort cho đến villa cá nhân.

Tôi thấy điều quan trọng của một dự án nghỉ dưỡng là khả năng đưa con người kết nối với những vẻ đẹp nguyên sơ nơi công trình tồn tại. Đó là thiên hướng trải nghiệm cuộc sống gần gũi với thiên nhiên, từ đó mọi người nhìn lại đời sống của mình. Điều tác động tích cực tới con người đó là cảm xúc đọng lại sau khi họ có một trải nghiệm nghỉ dưỡng tốt, họ sẽ dần thay đổi cách ứng xử với cuộc sống và thiên nhiên xung quanh.

Công trình TBH
Tỉnh Thái Bình, Việt Nam

Anh quan tâm tới kiến trúc truyền thống không? Có mối liên hệ nào trong các dự án anh đã và đang thực hiện với các công trình kiến trúc truyền thống? Nếu có anh hãy đưa ra một vài dẫn chứng? 

Chúng tôi quan sát và học hỏi từ kiến trúc truyền thống nhiều điều. Ngưỡng mộ chiều sâu văn hoá và cuộc sống nhiều đời từng tồn tại ở mỗi địa danh. Ví dụ một đặc điểm mà tôi thường quan sát, đó là cái mái hiên ở những căn nhà truyền thống của người Việt. Không gian này khá đa năng, nơi mọi người dễ dàng kết nối với nhau, chuyện trò hay giải quyết các vấn đề trong cuộc sống. Đây là không gian mà chúng tôi hay đưa vào trong các thiết kế của mình.

Quan sát tiếp căn nhà nhiều gian trước đây của người Việt, chúng tôi thấy không gian được sử dụng rất linh hoạt, không có sự phân chia cụ thể nào nên ít có những không gian bị đóng thành phòng kín. Người Việt mình có lẽ không đề cao sự riêng tư như người phương Tây nên cách kiến trúc hình thành cũng khác. Điều đó rất đáng học hỏi khi thực tế hiện tại đời sống con người đã có sự hoà trộn phong cách Tây Ta.

Anh nghĩ sao về tính bền vững trong kiến trúc? Công trình nào của anh thể hiện rõ suy nghĩ này nhất? Anh hãy chia sẻ về kiến trúc công trình đó.

Các dự án của chúng tôi đều chú ý đến yếu tố bền vững. Đó là yếu tố quan trọng giúp công trình có thể tồn tại về lâu dài, sử dụng được hiệu quả và có khả năng lan toả đến bối cảnh xung quanh.

Dự án Mian Farm Cottage được thực hiện với chi phí đầu tư khá thấp. Công trình này chúng tôi tiếp cận khá đơn giản, cố gắng tạo nhiều không gian kết nối các thành viên trong gia đình, căn nhà như một phần của thiên nhiên xung quanh. Sau nhiều năm, chủ đầu tư vẫn rất yêu thích công trình này, họ thấy nhẹ nhõm mỗi lúc về nhà, được thoải mái ngồi dưới hàng hiên nhìn ngắm cảnh quan xung quanh. Với chúng tôi đó là điều có ý nghĩa.

Gần đây bộ phim truyền hình “Về nhà đi con” đã khai thác căn nhà đó để quay vài bối cảnh. Tôi nghĩ chắc đạo diễn họ cũng ít nhiều cảm nhận được chất mộc mạc và thoải mái khi đưa công trình này vào điện ảnh.