Đào Thanh Hưng

Tác giả cuộc trò chuyện này có lần đầu gặp gỡ kiến trúc sư Đào Thanh Hưng tại văn phòng hồi còn bên 93 Trần Quốc Toản (Hà Nội) từ năm 2014. Thời điểm đó văn phòng AHL Architects mới hoạt động được hơn 3 năm. Đã 9 năm kể từ ngày biết và quen kiến trúc sư Hưng, gần đây nhất, tác giả cùng cộng sự ở Notes có dịp gặp lại anh bên văn phòng mới, dành thời gian nửa buổi chiều để trò chuyện về hơn quãng thời gian 11 năm của AHL Architects.

Câu chuyện có nhiều thông tin giá trị, tác giả tin rằng nội dung này cũng hữu ích với những người quan tâm và theo dõi kiến trúc sư Đào Thanh Hưng cùng các cộng sự ở AHL.

Chào anh Hưng, thời điểm này, AHL đang thực hiện thiết kế những dự án gì? Anh có thể chia sẻ với chúng tôi được không?

Đào Thanh Hưng: Hiện tại chúng tôi đang làm khá nhiều dự án tương đối đa dạng nhưng đều xoay quanh lĩnh vực “ở”. Gần đây nhất là một dự án khách sạn quy mô nhỏ ở Đà Nẵng và một công trình dạng căn hộ dịch vụ tại Hà Nội cùng một số dự án nhà ở khác.

Công trình nhà ở Thái Nguyên vừa hoàn thành thật ấn tượng, chúng tôi rất muốn nghe anh chia sẻ về kiến trúc ngôi nhà này.

Đó là công trình của một nhà thiết kế thời trang đang công tác ở Hà Nội muốn dành tặng mẹ ở quê Thái Nguyên. Người mẹ ở một mình, thi thoảng khi về thăm nhà cô con gái vẫn có không gian riêng cho bản thân. Công trình có 2 khối chức năng rõ ràng: khối phục vụ kinh doanh phía trước có thể là quán cà phê hoặc siêu thị, không gian vuông 12x12m bên trong làm nhà ở. Đường nét kiến trúc được lấy bởi chính cách thiết kế sản phẩm của chủ đầu tư (CĐT). Cô có thế mạnh về sử dụng chất liệu và thiết kế với mảng miếng lớn. Ngôi nhà có mái gập như vạt áo là cảm hứng tạo hình nhưng vẫn đảm bảo công năng. Nhà có 6 hàng hiên mái sà xuống giúp cho không gian bên trong được bảo vệ khỏi nắng, mưa, gió. Chúng tôi đang học lại các giá trị của căn nhà truyền thống các cụ ngày xưa đã làm để ứng dụng vào các dự án gần đây.

Kiến trúc sư (KTS) hiện nay có vẻ đang bỏ qua chi tiết về khoảng lùi, ô văng để thỏa mãn hình thức kiến trúc được coi là “hiện đại”. Nhiều công trình gần đây chúng tôi có để ý hơn và tìm cách khai thác, sử dụng lại những yếu tố đó. Công trình này nhấn mạnh việc sử dụng những hàng hiên, coi đó như những khoảng đêm giá trị giữa không gian sử dụng bên trong và yếu tố tự nhiên bên ngoài, được đặt tên là Nhà Hiên.

Nhà Hiên đơn giản vậy thôi. Ngày tôi và anh nhiếp ảnh gia Hoàng Lê xuống chụp trời nóng 40 độ. Mọi người nhìn ảnh thấy nhiều bê tông nghĩ nhà chắc sẽ oi bức lắm. Nhưng dù không dùng điều hoà, chúng tôi ngồi trong nhà mở cửa, bật quạt trần thì thấy cũng thoải mái chứ không đến mức không thể chịu nổi. Chính vì thiết kế này có khoảng lùi nên khối 12x12m tương đối thoáng do đối lưu được không khí. Còn nếu đóng hết cửa lại thì sẽ giống như một cái hầm. (Cười)

Chúng tôi thấy AHL Architects khá “trung thành” với những dự án kiến trúc nhà ở, hầu như không thấy thể loại công trình khác, hẳn có lý do đối với việc này, thưa anh?

Điều đó xuất phát từ mong muốn và suy nghĩ từ ngày đầu thành lập văn phòng. Trước khi mở văn phòng, tôi đi làm cho 3-4 công ty cả trong và ngoài nước. Họ đều tập trung vào các dự án lớn. Tôi tự nhủ không biết khi nào chứng kiến công trình mình vẽ được xây lên. Nhìn quanh các công trình quy mô lớn ở Việt Nam, tôi thấy rất khó để chú ý tới từng chi tiết nhỏ vì nhiều lý do khách quan lẫn chủ quan. Tham khảo nhiều tài liệu của nước ngoài, tôi thấy họ làm công trình rất kỹ lưỡng. Khi mở văn phòng AHL cùng 2 cộng sự, chúng tôi suy nghĩ mình sẽ làm thế nào để đạt được sự kỹ lưỡng với công trình?! Chúng tôi muốn làm công trình đến nơi đến chốn. Nhà ở khá dễ tiếp cận, gần như là hoạt động thường ngày của đời sống, dường như không bị chi phối quá nhiều bởi kinh tế thị trường. Đó là lý do lớn nhất tôi và anh em trong văn phòng quyết định tập trung vào thể loại công trình này. Cho tới giờ tôi vẫn nghĩ quyết định đó là đúng.

Thời gian đầu gặp khách hàng, chúng tôi chưa có đủ kinh nghiệm tích luỹ, cũng phải qua từng công trình, qua từng giai đoạn mình mới có thể dần dần kiểm soát được các vấn đề. Tới thời điểm này, tôi có thể nói rằng AHL làm chủ được cuộc chơi. Khách hàng khi tìm đến văn phòng tin tưởng vào đề xuất, quyết định của AHL là thứ hợp lý, được đưa ra bởi người có chuyên môn và tận tâm. Họ thường giao cho AHL toàn quyền quyết định như xây dựng ra sao, vật liệu gì, màu sắc thế nào. Kiến trúc sư luôn theo sát các giai đoạn xây dựng từ đầu tới cuối để kiểm soát chi tiết. Khác với một số đơn vị, họ chỉ giao bản vẽ và qua kiểm tra quá trình xây dựng với vai trò giám sát tác giả, dẫn đến rất nhiều công trình thiết kế xong thi công bị sai vì nhà thầu không đủ năng lực thực hiện hoặc chủ đầu tư tự ý thay đổi các chi tiết. Chúng tôi vẽ gì ra thì sẽ làm vậy, nếu có thay đổi thì thường từ phía mình bởi quá trình thi công là một dịp KTS có thể kiểm tra lại thiết kế trước khi cấu kiện, chi tiết đó được nhà thầu thực hiện. Dù rất bận và vất vả nhưng các bên đều rất vui với việc mọi người làm đúng chuyên môn và nhiệm vụ.

Một góc văn phòng AHL Architects
Ảnh: Trần Trung Hiếu

Nhớ lần đầu tiên gặp anh Hưng ở văn phòng cũ bên Trần Quốc Toản, không gian chỗ đó khá nhỏ và nay ở văn phòng mới, diện tích đã lớn hơn rất nhiều với vô số mô hình, bản vẽ và những ghi nhận. 12 năm là một chặng đường không hề ngắn nhưng cũng không qua dài với một văn phòng kiến trúc, nếu để tổng kết giáp vừa rồi trong một từ (hoặc một câu), anh sẽ nói gì? Và vì sao?

Trong 12 năm qua, thứ tôi nhìn thấy rõ và làm tốt nhất đó là sự kiên trì. Mình kiên trì theo đuổi một con đường. Với nhiều người, công trình nhà ở như là cái móng, là bàn đạp để họ có thể làm những công trình lớn hơn. Nhà ở dễ tiếp cận, dễ được giải thưởng. Chúng tôi không nghĩ vậy. Nhà ở là thứ tôi thực sự muốn làm.

Trong cuốn sách của văn phòng cũng có câu hỏi là “có chán nhà ở không?”. Thực ra với tôi, mỗi CĐT đều có một đề bài riêng thì sao phải chán?

Với tôi, đây là sự kiên định với một dòng suy nghĩ.

Nói kĩ hơn về thiết kế chung của AHL, chúng tôi thấy và cảm nhận chất liệu về hình khối – những diện vật liệu được hiển thị rất mạnh, những đường cong và thẳng xuất hiện luôn hướng đến sự rõ ràng và mạch lạc. Cảm giác nhận diện về kiến trúc trong một công trình luôn được đưa lên rất cao theo hướng hiện đại và tối giản. Lối kiến trúc này xuất hiện khá nhiều ở các nước duyên hải nhiệt đới. Anh có bị ảnh hưởng bởi lối kiến trúc đó không hay có quan điểm và triết lý của riêng mình trong bối cảnh hiện tại?

Thực tế, tôi là người làm việc khá bản năng. Lối làm kiến trúc và các hoạt động của văn phòng phản ánh khá trung thực tính cách của tôi: thẳng thắn, rõ ràng.

Trong tôi có sự tương phản, giữa vẻ bề ngoài và nội tâm bên trong. Tôi làm kiến trúc cũng vậy, luôn có sự tương phản giữa cấu trúc nặng và nhẹ (bê tông và gỗ, thép); giữa khoảng không gian đặc và rỗng; giữa bề mặt thô ráp tự nhiên và nhẵn tinh; giữa bóng tối và ánh sáng; giữa tự nhiên và con người (nhân tạo)… Quan sát nhiều công trình của AHL, bạn dễ nhận thấy một mảng tường bê tông kết hợp với mảng tường trắng hay một miếng gỗ lớn; một không gian tối và thấp nằm cận kề một không gian sáng và cao. Tôi đặc biệt thích chúng. Sự tương phản đôi khi mang tới góc nhìn của sự so sánh, ai mà hay chữ thì có khi lại vỡ ra đó là ý niệm chẳng hạn.

Còn về tính nhiệt đới trong công trình thì như trên tôi đã đề cập, đây là chuyện đương nhiên. Ta đang sống ở Việt Nam – một đất nước nhiệt đới nóng ẩm quanh năm. Tôi quan tâm vấn đề này cũng nhiều năm, mỗi KTS sẽ có một cách khai thác khác nhau, cá nhân tôi hay nhìn lại công trình của các cụ xưa để nhặt ra những yếu tố như: hàng hiên, hướng nhà, mái ô văng (mái hắt). Khi biết được rồi, ta cần quyết định cách sử dụng chúng thế nào, mình làm theo hay có thay đổi gì không để công năng phù hợp với thiết kế.

Đương nhiên chúng vẫn phải toát lên cái riêng của AHL.

Công trình nhà 32QT
Ảnh: Chimnon studio

Nhìn ra kiến trúc thế giới, ở thể loại nhà ở tương tự như AHL đang làm, anh có suy nghĩ gì?

Tôi nghĩ rằng nhà ở là loại công trình xuất hiện nhiều nhất trên thế giới mà các kiến trúc sư được tiếp cận nhiều nhất, đặc biệt là ở Việt Nam. Nhà ở cũng là dạng công trình thể hiện được tính cá nhân của gia chủ, đặc tính tự nhiên của địa điểm và phản ánh văn hoá ở địa phương. Với mỗi đặc điểm khí hậu và địa lý khác nhau, công trình cần những giải pháp khác nhau.

Công trình anh luôn muốn được thực hiện nhất là gì?

Thành thực mà nói, không phải AHL chỉ làm nhà ở, AHL rất mong muốn được làm và tham gia vào một công trình từ đầu tới cuối, có thể làm đến cùng, khách hàng có thể đi theo mình tới cùng, đầu tư tới cùng. Nếu giờ có ai ngỏ ý muốn tôi thiết kế một bảo tàng tư nhân, hay văn phòng cho công ty riêng thì tôi cũng rất sẵn lòng. Thứ cốt yếu là mình phải được làm dự án đó cho tới từng chi tiết và làm tới cùng.

Câu nói truyền cảm hứng cho anh nhất trong nghề kiến trúc nói riêng và cuộc sống nói chung

Chắc là câu nói của một anh bạn tôi về sự tử tế, đó là thứ tôi hướng đến: cố gắng làm việc một cách tử tế, ứng xử với mọi người tử tế. Cứ vậy thì mọi thứ tốt đẹp sẽ tới.

Một lời chia sẻ từ anh dành cho những văn phòng kiến trúc trẻ như AHL 12 năm trước.

Cứ chuyên tâm, chuyên cần và làm mọi thứ một cách tử tế.

Chân thành cảm ơn anh!